'ജന്മം കൊടുത്ത് ഞങ്ങളവരെ ദ്രോഹിച്ചു'- എൻഡോസൾഫാൻ ഇരകൾക്ക് പറയാനുള്ളത് | Image story

വേദനതിന്ന് ഉള്ളുരുകുന്നവരോട് ആദ്യ ചോദ്യമിതാണ്.. 'ലിസ്റ്റിലുള്ള പഞ്ചായത്തിലാണോ'? അല്ലെന്ന് പറഞ്ഞാൽ പിന്നെ ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് മൗനമാണ്. ഏതോ കാലത്ത് ഹൃദയമില്ലാത്ത ഉദ്യോഗസ്ഥർ എൻഡോസൾഫാൻ മെഡിക്കൽ ക്യാമ്പിൽ  തയ്യാറാക്കിയ ലിസ്റ്റ്.  ഈ ലിസ്റ്റിൽ കയറിപ്പറ്റാൻ വേണ്ടത് രോഗം മാത്രമല്ല; മറിച്ച് ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ഔദാര്യംകൂടിയായിരുന്നു.  രോഗമില്ലാത്തവർ ലിസ്റ്റിലുണ്ടെന്നും അനർഹർ പെൻഷൻ വാങ്ങുന്നുണ്ടെന്നുമാണ് എൻഡോസൾഫാൻ വാർത്തയാവുന്ന ഓരോസമയത്തും  ഭരണകൂടത്തിന്റെ ചെവിയിൽ ഉദ്യോഗസ്ഥർ ഓതുന്നത്. അത് കണ്ണടച്ച് വിശ്വസിക്കുന്നതുകൊണ്ടാണ് അധികാരികൾ  തൊട്ടടുത്തെത്തിയിട്ടും തിരിഞ്ഞുനോക്കാതെ പോകുന്നത്. 'ലിസ്റ്റ് ഉണ്ടാക്കിയത് ഞങ്ങളാണോ'?...എന്ന മറുചോദ്യം പോലും ചോദിക്കാൻ ത്രാണിയില്ലാത്ത നിസ്സഹായരായി മാറുകയാണ് രോഗികൾ. സംസാരിക്കാനാകാത്തവർ,  നടക്കാനോ ഇരിക്കാനോ കഴിയാത്തവർ, സ്വന്തമായി ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ കഴിയാത്തവർ, വളർച്ചയെത്താത്തവർ,  കാഴ്ചയും കേൾവിയും നഷ്ടപ്പെട്ടവർ, തലമാത്രം വളരുന്നവർ,  തലനേരെ നിർത്താൻ പറ്റാത്തവർ,  ബുദ്ധിഭ്രമം സംഭവിച്ചവർ, ഉറങ്ങാൻ കഴിയാത്തവർ... അങ്ങനെ വേദനയുടെ പടുകുഴിയിലമർന്നവർ നേരിട്ട് സമരം ചെയ്യാൻ തെരുവിലിറങ്ങാൻ  വിധിക്കപ്പെട്ട കാസർകോട് എൻഡോസൾഫാൻ ദുരിതബാധിതർക്ക് ഇന്ന് തെല്ലൊരാശ്വാസം കോടതി മാത്രമാണ്. 12 സമര സംഘടനകൾ ചേർന്നുണ്ടായ സെർവ് കളക്ടീവ് കൂട്ടായ്മ  നൽകിയ ഹർജിയിൻമേൽ 2022 ഏപ്രിൽ 13 ന് സുപ്രീം കോടതി,  ഇരകൾക്ക്  നഷ്ടപരിഹാരം നൽകണമെന്ന വിധി പുറപ്പെടുവിച്ചിരിക്കുകയാണ്.  ചിലർക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം കിട്ടി എന്നുള്ളത് വസ്തുതയാണ്.  പക്ഷേ, നിരവധിതവണ മെഡിക്കൽ ക്യാമ്പിൽ പങ്കെടുത്തിട്ടും ലിസ്റ്റിൽ ഉൾപ്പെടുത്താതെ വെറും ഭിന്നശേഷി കാർഡ് കൊടുത്ത്  മടക്കിയയച്ച രോഗികൾ ആയിരത്തിലേറെയുണ്ട്. കോടതിയുത്തരവിനെത്തുടർന്ന് സർക്കാർ അനുവദിച്ച 200 കോടിരൂപയുടെ ഉപയോക്താക്കളിൽ ഈ ഹതഭാഗ്യർ ഉൾപ്പെടില്ലെന്നതും വിചിത്രമാണ്. അനുവദിച്ച തുകകൊണ്ട്   എൻഡോസൾഫാന്റെ പേരിൽ കുറെ സിമന്റ് കൂടാരങ്ങൾ ഉയർന്നുകാണുമെന്നുമാത്രം .  1970-കളുടെ മധ്യംതൊട്ടിങ്ങോട്ട് എൻഡോസൾഫാൻ തളിച്ച കശുമാവിൻ തോട്ടങ്ങളുടെ സമീപ പ്രദേശങ്ങളിലെ  വീടുകൾ കയറിയിറങ്ങി രോഗികളെ കണ്ടെത്തി  ലിസ്റ്റുണ്ടാക്കുന്നതിനുപകരം, എളുപ്പമാർഗത്തിനായി സമീപത്തെ  ചില പഞ്ചായത്തുകളെ ഉൾപ്പെടുത്തി  ലിസ്റ്റുണ്ടാക്കുകയായിരുന്നു. ഇതിൽപ്പെട്ടത് കാസർകോട് ജില്ലയിലെ 11 പഞ്ചായത്തുകൾ മാത്രം. 2016-17-ലാണ് അവസാനമായി ക്യാമ്പ് നടത്തിയത്.     ലിസ്റ്റിലില്ലാത്ത   മറ്റു പഞ്ചായത്തുകളിലെ  100 ശതമാനം രോഗം ബാധിച്ച പുതിയ കുഞ്ഞുജന്മങ്ങൾക്ക് ക്യാമ്പ് നടത്താനോ, ലിസ്റ്റിൽ ഉൾപ്പെടുത്താനോ, പെൻഷൻ കൊടുക്കാനോ  അധികാരികൾ മനസ്സുവെക്കുന്നില്ലെന്നതാണ് ഇരകൾ നേരിടുന്ന പ്രധാന പ്രശ്‌നം. രോഗമുള്ളവരുടെ അച്ഛനമ്മമാർ അവർക്ക് ജന്മംകൊടുത്ത നിമിഷങ്ങളോയോർത്ത്  സ്വയം ശപിക്കുകയാണ്.  ഏഴ് ഭാഷകൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന കാസർകോടൻ അതിർത്തിഗ്രാമങ്ങളിൽ മലയാളത്തിന് വലിയ പ്രസക്തിയില്ലാത്തതിനാൽ  മലയാള മാധ്യമങ്ങളിൽ വരുന്ന എൻഡോസൾഫാൻ വാർത്തകൾ  പ്രാദേശിക പൊതുജനങ്ങൾക്കിടയിൽ ചർച്ചയാകാതിരിക്കുകയും പൊതുജനസംഘടിത സമരമായി അത് മാറാതെ പോകുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇത് ഏറെക്കുറെ ഉദ്യോഗസ്ഥർക്കും രാഷ്ട്രീയക്കാർക്കും ഭരണകൂടത്തിനും ആശ്വാസകരവുമാകുന്നു.    വാഗ്ദാനങ്ങൾ  പ്രസംഗിച്ച് തിരുവനന്തപുരത്ത് എത്തുമ്പോഴേക്കും മന്ത്രിമാർക്ക് മറവിരോഗം ബാധിക്കും. ഇടതെന്നോ വലതെന്നോ ഭേദമില്ലാതെ. വാഗ്ദാനങ്ങളുടെ ലിസ്റ്റിൽ അവസാനത്തേത് എൻഡോസൾഫാൻ പുനരധിവാസ ഗ്രാമമാണ്.    പുതുക്കെപ്പതുക്കെ ഈ വിഷയം ഇല്ലായ്മചെയ്ത് വാർത്തകളിൽ പോലും ഇടമില്ലാതാക്കുകയാണ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം.

അന്ന് നുണഞ്ഞ മധുരത്തിന് ഇന്ന് കയ്പ് ഉള്ളിലെ ജീവൻ തുടിക്കുമ്പോൾ ആറുമാസം ഗർഭിണിയായ സുജാത തന്റെ  വയറിൽ കൈതടവി ആശ്വസിക്കുന്ന നേരം ഭർത്താവ് ആനന്ദിന്റെ മനസ്സിൽ പ്രാർഥനയാണ്. മൂന്നാമത്തെ കുട്ടി വൈകല്യമില്ലാത്ത ലോകത്തേക്ക് കടന്നുവരണേയെന്ന്.   ആദ്യകുട്ടി അഖിലേഷിന് ഒമ്പതുവയസ്സായിട്ടും ഒരു പ്രശ്‌നവുമില്ല. സുജാത രണ്ടാമത് ഗർഭം ധരിച്ചപ്പോൾ അവസാന സ്‌കാനിങ്ങിൽപ്പോലും ഒരു കുഴപ്പവും ഡോക്ടർ കണ്ടെത്തിയിരുന്നില്ല. പക്ഷേ,  അനുശ്രീ പിറന്നപ്പോൾത്തന്നെ 100 ശതമാനം അസുഖബാധിതയായിരുന്നു.  കട്ടിലിൽ കിടന്ന് തല, തലങ്ങും വിലങ്ങും മറിച്ചിടുക മാത്രമാണ് ഏഴുവയസ്സുകാരി അനുശ്രീയുടെ ചലനലോകം. പഞ്ചായത്ത് കൊടുത്ത നാലുപാടും താങ്ങുകളുള്ള ഇലക്ട്രോണിക് വീൽചെയറിൽ കൊണ്ടിരുത്തിയാൽ ഇത്തിരിനേരമിരിക്കും. കഴുത്തുറക്കാതെ നോട്ടം തെന്നിമാറും. സംസാരമോ ചേഷ്ടകളോ വലിയ അനക്കമോ ഒന്നുമില്ലാതെ വെറുമൊരു ഇരുത്തം മാത്രം.  ''എൻഡോസൾഫാൻ  ദുരിത ബാധിത പ്രദേശങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടാത്ത പുത്തിഗെയിലാണ് അനുശ്രീ ഉള്ളതെന്ന കാരണം പറഞ്ഞാണ് അധികൃതർ എൻഡോസൾഫാൻ ലിസ്റ്റിൽ അനുശ്രീയെ ഉൾപ്പെടുത്താതെ വിലക്കിയത്''- സുജാത പറയുന്നു.  500 മീറ്റർ മാത്രമകലെ  ആകാശത്ത്  ഹെലികോപ്റ്ററിൽ വിഷമഴ പെയ്യുന്നത് കൈകൊട്ടി കാണാറുണ്ടായിരുന്നു കുട്ടിക്കാലത്ത്  അനുശ്രീയുടെ അച്ഛൻ ആനന്ദ്. മണ്ണിൽ വീണുകിടക്കുന്ന കുശുമാങ്ങകൾ പെറുക്കിയെടുത്ത് ട്രൗസറിൽ തുടച്ച് പലതവണ മധുരം നുകർന്നിട്ടുണ്ട് ആനന്ദ്. അന്ന് നാവിൽ ഊറിക്കൂടിയ മധുരം ഇന്ന്, പിറന്ന മകളെയും പിറക്കാനിരിക്കുന്ന കുഞ്ഞിനെയും ഓർത്ത് കയ്പായി മാറുകയാണ് ആശാരിപ്പണിക്കാരനായ ആനന്ദിന്.

ഒറ്റമോഹമേയുള്ളൂ... 'എന്റെ കുഞ്ഞ് നടന്നുകാണണം' ഇനി എപ്പോഴാണ് ഒരു മെഡിക്കൽ ക്യാമ്പ് എന്ന കാത്തിരിപ്പിലാണ് അച്ഛൻ യോഗീശ് കുമാറും അമ്മ പവിത്രയും. ആറ് വർഷം മുമ്പാണ് ഗ്രാമത്തിൽ അവസാനമായി ക്യാമ്പ് നടന്നത്.   എട്ടുവർഷം മുമ്പാണ് മൂത്തകുട്ടി സംഗീതയുടെ ജനനം. അവളുടെ കളിചിരിയിൽ സന്തോഷിച്ച കർഷകകുടുംബത്തിന് പവിത്രയുടെ രണ്ടാമത്തെ ഗർഭം അലസിപ്പോയതിൽ വലിയ വിഷമമുണ്ടായില്ല.  വീണ്ടുമൊരുതവണകൂടി അലസിയശേഷമാണ് ഇപ്പോൾ രണ്ടര വയസ്സുള്ള ശരത് കുമാർ പിറന്നത്. രണ്ടാം ദിനംവരെ ഒരു തകരാറുമില്ലാത്ത ശരത്തിന് പിറ്റേന്ന് ശ്വാസതടസ്സം നേരിടുകയും മംഗളൂരുവിലെ ആശുപത്രിയിലെത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. വിദഗ്ധ പരിശോധനകൾക്കു ശേഷമാണ് യോഗീശ് കുമാറിന്റേയും പവിത്രയുടെയും കുടുംബത്തിലേക്ക് കരിനിഴൽ വീണ പരിശോധനാഫലങ്ങൾ വന്നത്.  ശ്വാസതടസ്സം പതുക്കെ മാറിയെങ്കിലും തൊട്ടടുത്ത ദിവസമാണ് കുഞ്ഞിന്റെ കാലുകൾ പിണഞ്ഞുപോകുന്നത് ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടത്. അസുഖത്തിന് ചികിത്സയില്ലെന്ന ഡോക്ടറുടെ വിധിയെഴുത്തുമായി കുടുംബം വാണിനഗറിലെ കുത്തജെയിലേക്ക് മടങ്ങി. അതിർത്തി ഗ്രാമത്തിൽ ബാക്കിയായ കശുവണ്ടിത്തോട്ടങ്ങൾക്കിടയിലൂടെ  ഞരങ്ങി നീങ്ങുന്ന ബസ്സിനുള്ളിലെ പവിത്രയുടെയും യോഗീശന്റെയും മനസ്സിൽ, വർഷങ്ങൾക്കു മുമ്പ് പെയ്ത വിഷമഴ  കണ്ണുനീരായി വീണ്ടും വാർന്നുവീണുകൊണ്ടിരുന്നു. നട്ടെല്ലിന് ബലക്കുറവും തലയുറക്കാതെ കഴുത്ത് ചരിഞ്ഞുപോകുന്നതും കാലുകൾ പിണച്ചുവച്ച് പാദങ്ങൾ കോടിയ നിലയിലുമായ ശരത്തിന്  സ്വന്തമായി ഇരിക്കാനോ സംസാരിക്കാനോ കഴിയാതെ എന്നും അമ്മയുടെ മാറിലാണ്. ദിവസേന ഫിസിയോ തെറാപ്പി ചെയ്താൽ കാലുകൾക്ക് ശക്തിയുണ്ടാകുമെന്ന് ഡോക്ടർ പറഞ്ഞിരുന്നെങ്കിലും 18 കിലോമീറ്റർ താണ്ടി ദിവസവും തെറാപ്പിക്ക് പോകാനോ അതിന്റെ കാശ് കണ്ടെത്താനോ കൃഷിക്കാരനായ യോഗീശ് കുമാറിന് കഴിയുന്നില്ല. ദിവസം രണ്ടുതവണ മാത്രം ബസ്സ് സർവീസുകളുള്ള ഈ പ്രദേശങ്ങളിൽ  ആശുപത്രികൾ സ്ഥാപിക്കാനോ  ഡോക്ടർമാരേയോ ഫിസിയോ തെറാപ്പിസ്റ്റുകളെയോ നിയമിക്കാനോ ഉള്ള ഒരു പ്രവർത്തനവും നടക്കുന്നുമില്ല.  അടുത്ത ക്യാമ്പിലെങ്കിലും തന്റെ കുഞ്ഞിനെ എൻഡോസൾഫാൻ ബാധിത പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയാൽ ഫിസിയോതെറാപ്പിക്ക് കൊണ്ടുപോകാമായിരുന്നു. ''എന്റെ കുഞ്ഞ് നടന്നുകാണണമെന്ന ഒറ്റ മോഹമേയുള്ളൂ ജീവിതത്തിൽ''-ഉള്ളുനീറികൊണ്ട് പവിത്ര പറയുന്നു.

ഇനി ഇവളെ പ്രദര്‍ശന വസ്തുവാക്കാന്‍ ഞങ്ങളില്ല ''ഇവിടുന്ന് ഒന്നരക്കിലോമീറ്റര്‍ അകലെ നിറയെ അന്ന് കശുമാവിന്‍ തോട്ടമായിരുന്നു. മരുന്നു തളിക്കാന്‍ പറന്നുവരുന്ന ഹെലികോപ്ടറിന്റെ ശബ്ദം കേള്‍ക്കുമ്പോഴേ മുതിര്‍ന്നവര്‍ വിളിച്ചുപറയും. ''കുട്ടികളെല്ലാം വീട്ടില്‍ കയറി വാതിലടച്ചോളൂ. ആരും പുറത്തിറങ്ങി കളിക്കരുത്. എന്‍ഡോസള്‍ഫാന്‍ അടിക്കുന്നുണ്ട്-അന്നുമുതല്‍ ഞാന്‍ കേട്ടുതുടങ്ങിയതാണ് എന്‍ഡോസള്‍ഫാന്‍ എന്ന വിഷശബ്ദം''. മൊഗ്രാല്‍പുത്തൂര്‍ പഞ്ചായത്തിലെ കെ.പണ്ഡിത് നിവാസിലെ കൃഷ്ണകൃപയുടെ അച്ഛന്‍ കൃഷിപ്പണിക്കാരനും 60 കാരനുമായ ശിവാനന്ദ പറഞ്ഞു നിര്‍ത്തിയില്ല.''എന്റെ അനുജനാണ് ആദ്യം മുദ്ധിമാന്ദ്യം വന്നത്. വര്‍ഷങ്ങള്‍ കഴിഞ്ഞപ്പോള്‍ എന്റെ മൂത്ത മകള്‍ കൃഷ്ണകൃപയ്ക്കും അതേ ഗതി വന്നു. അനുജന്‍ പിന്നീട് മരിച്ചു''. '25 വയസ്സായി കൃഷ്ണകൃപയ്ക്ക്. 'മ്മ' എന്ന ശബ്ദം മാത്രം കേള്‍പ്പിക്കും. ബാക്കിയെല്ലാം ഞങ്ങള്‍ ചെയ്തുകൊടുക്കണം''. ഭക്ഷണം വാരിക്കൊടുക്കുന്നതിനിടയില്‍ കൃഷ്ണകൃപയുടെ അമ്മ ഹിമ പറഞ്ഞു. കൃഷ്ണകൃപയ്ക്കുശേഷം പിറന്ന രണ്ടു കുട്ടികള്‍ക്ക് പ്രശ്നങ്ങളൊന്നുമില്ലെങ്കിലും ഈ വീട്ടിലെ സന്തോഷങ്ങളെല്ലാം മാറ്റിവെച്ചിട്ട് 25 വര്‍ഷമായി. ഭിന്നശേഷിക്കാര്‍ക്ക് കിട്ടുന്ന സാമൂഹിക പെന്‍ഷന്‍ ഇനത്തിലുള്ള പെന്‍ഷന്‍ കിട്ടുന്നുണ്ട്. പിന്നെ വല്ലപ്പോഴും അവര്‍ക്ക് സൗകര്യമുള്ളപ്പോള്‍ ആശ്വാസകിരണ്‍ വഴിയുള്ള തുകയും. കൃഷ്ണകൃപയ്ക്കുള്ള മരുന്നിനുപോലും തികയില്ല ഇത്. ചെറിയ പനിവന്നാല്‍ അപസ്മാരമായി മാറും അവള്‍ക്ക്. പിന്നേ രണ്ടോ മൂന്നോ ദിവസം ആശുപത്രിയില്‍ കിടന്ന് ചികിത്സിച്ചാലേ സുഖമാവൂ. അതുകൊണ്ട് അമ്മ ഹിമ ഒരിടത്തുംപോകാതെ ദിവസംമുഴുവന്‍ നോക്കിനില്‍ക്കേണ്ടി വരുന്നു. ''നടക്കാനോ, ഇരിക്കാനോ, കഴിയാത്ത കുട്ടികളെയും കൊണ്ട് നാട്ടുകാര്‍ എങ്ങനെ ക്യാമ്പിലെത്തും. എന്നിട്ടും അതു ചെയ്യുന്നു. ചെയ്തിട്ടും ഡോക്ടര്‍മാരോ ഉദ്യോഗസ്ഥരോ കണ്ണുതുറക്കുന്നില്ല. അവര്‍ക്ക് മോളെപ്പോലുള്ളവരെ കണ്ടാല്‍ തിരിച്ചറിയാന്‍ കഴിയാഞ്ഞിട്ടാണോ..? കൃഷ്ണകൃപയെപ്പോലെ 250 ഓളം പേരുണ്ട് ഈ പഞ്ചായത്തില്‍. കേരളത്തില്‍ മറ്റേത് ജില്ലയിലെ പഞ്ചായത്തിലാണ് ഇത്തരത്തിലുള്ള ഇത്രയും രോഗികളുള്ളത്?'' 55 കാരിയായ ഹിമ ചോദിക്കുന്നു. ''ജന്മം കൊടുത്ത് ഞങ്ങള്‍ അവളെ ദ്രോഹിച്ചു; ഇനി അവളെ പ്രദര്‍ശനവസ്തുവാക്കാന്‍ ഞങ്ങളില്ല.''-റോഡില്‍ കൊണ്ടുപോയി പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ച് സമരം ചെയ്യാന്‍ പറയുന്നവ?േരാടുള്ള ദയനീയമായ മറുപടിയാണ് ഹിമ ചോദിക്കുന്നത്.

കണ്ണില്ലാത്തോണ്ട് അവരെ കാണേണ്ടല്ലോ? രണ്ടാം ഭർത്താവും മരിച്ചതോടെ ഫാത്തിമത്തുൽ സുഹ്റ മൂന്നു ആൺമക്കളെയുംകൂട്ടി വാർക്കപ്പണിക്കാരനായ സഹോദരൻ ഹമീദിന്റെ വീട്ടിലേക്കാണ് പോന്നത്. 44 വയസ്സുള്ള സുഹ്റ ജന്മനാ ഒരുകണ്ണിന് അന്ധതബാധിച്ചിരുന്നു. അടുത്ത കാലത്ത് രണ്ടാം കണ്ണിന്റെ കാഴ്ചയും നഷ്ടപ്പെട്ടു. തലയിടിക്കുന്ന ശബ്ദംകേട്ടാണ് പലപ്പോഴും സുഹ്റ, സഹദിനെ ശ്രദ്ധിക്കുക. സുഹ്റയുടെ ഒമ്പതു വയസ്സുള്ള ഇളയ മകൻ സഹദിന് അസ്വസ്ഥത വന്നാൽ അങ്ങനെയാണ്. എവിടെയെങ്കിലും തലയിട്ടടിച്ച് സ്വയം വേദനിപ്പിക്കും. പിന്നെ കരയും. കരച്ചിൽ കേൾക്കുന്നിടത്തേക്ക് ചുമരുപിടിച്ച് ഉമ്മയെത്തിയാൽ നിരങ്ങി വന്ന് സഹദ്  ഉമ്മയുടെ മടിയിലിരുന്ന് തല വീണ്ടും പുറകോട്ടിടിക്കും.  ഉമ്മയുടെ  കീഴ്ത്താടിയിൽ  തലതട്ടി പലപ്പോഴും ഉമ്മയുടെ നാവുമുറിയാറുണ്ട്. മുഖത്തും തലയ്ക്കും ഇങ്ങനെ മുറിപ്പാടുകളില്ലാത്ത നേരമുണ്ടാകില്ല സഹദിന്. സഹദ് ജന്മനാ അരയ്ക്ക് കീഴ്പ്പോട്ട് തളർച്ചയുള്ളവനാണ്. ''എന്റെ കാഴ്ചപോയതിനാൽ എനിക്കവരേ കാണേണ്ട അവസ്ഥയില്ല. പക്ഷേ, ഉമ്മയല്ലേ, ഉൾക്കണ്ണുകൊണ്ടു ഞാൻ എല്ലാം അറിയുന്നുണ്ട്''-ഉമ്മ സുഹ്റ പൊയ്ക്കണ്ണുതുടച്ചു പറഞ്ഞു. പരസ്പരം പിണഞ്ഞ് ശേഷിയില്ലാത്ത കാലുകളും പേറി  നിലത്തുകൂടെ നിരങ്ങി നീങ്ങിയാണ് സഹദിന്റെ ദൈനംദിനചര്യകൾ. ''മ്മ'' എന്ന ഒരക്ഷരം മാത്രമാണ് അടങ്ങിയിരിക്കാത്ത സഹദിന്റെ സ്വരലോകം. സ്വന്തം  കൈകൊണ്ട്  നിലത്തടിച്ച്  ശബ്ദമുണ്ടാക്കി അത് ശ്രദ്ധിക്കുന്നതും, നിലത്ത് കിടന്ന് വാതിലിന്നടിയിലൂടെ വെളിച്ചത്തേ നോക്കിയിരിക്കുന്നതും സഹദിന്റെ ശീലങ്ങളാണ്. മലവിസർജനം അറിയാതെ പോകുന്നതിനാൽ ഡയപ്പർ കെട്ടിയാണ് സഹദുണ്ടാവുക. സഹദിന്റെ ജ്യേഷ്ഠൻ അബ്ദുൾ സമദിന് 14 വയസ്സുണ്ട്. നിവർന്ന് നിൽക്കാത്ത പാദങ്ങളും പഠനവൈകല്യവുമാണ്  സമദിന് പിടിപെട്ടത്.  ആശുപത്രിയിൽ കൂട്ടിരിക്കാൻ ആളില്ലാത്തതിനാൽ സമദിന്റെ ഓപ്പറേഷൻ ഇതുവരെ നടന്നില്ല. ഈ വീട്ടിലെ രോഗം പിടിപെട്ട മൂന്നുപേരിൽ  സമദിന് മാത്രമാണ് അധികൃതർ എൻഡോസൾഫാൻ പട്ടികയിൽപ്പെടുത്തിയത്. സമദിന് പെൻഷൻ കിട്ടുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ സമദിനെയപേക്ഷിച്ച് 80 ശതമാനത്തിലധികം വൈകല്യമുള്ള അനുജൻ സഹദിനെയോ, കാഴ്ചശക്തി നഷ്ടപ്പെട്ട ഉമ്മ സുഹ്റയേയോ പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുത്താൻ ഉദ്യോഗസ്ഥ മനോഭാവം സമ്മതിക്കുന്നില്ല.

എനിക്കുശേഷം ആര് ഇവനെ നോക്കും താറിട്ട നാട്ടുവഴി കഴിഞ്ഞ് കാടുമൂടിയ ഇടുങ്ങിയ വഴിയിലൂടെയും   താഴ്ചയിലേക്കുള്ള വിജനമായ വഴിയിലൂടെയും     കുറേയേറെ നേരം നടന്ന് രണ്ട് ഇലക്ട്രിക് തൂൺ പാലമാക്കിയ  ചെറുതോടു കടന്നുവേണം  ബുദ്ധിമാന്ദ്യമുള്ള ഗുരുപ്രസാദിന് വീട്ടിലെത്താൻ. ഒറ്റമുറിയുള്ള വീട്ടിന്റെ വരാന്തയിൽ നിന്നും  പ്‌ളാസ്റ്റിക് ഷീറ്റ് മുറ്റത്തേക്ക് വലിച്ചു കെട്ടിയിട്ടുണ്ട്. വീട്ടിൽ അമ്മ ശാരദയും അമ്മൂമ്മയുമുണ്ട്. അച്ഛൻ നേരത്തെ മരിച്ചുപോയി. അമ്മ കൂലിപ്പണിയെടുത്താണ് വീട് പുലർത്തുന്നത്.  11 വയസ്സുള്ള  ഗുരുപ്രസാദിന് ആരെങ്കിലും കൈപിടിച്ചില്ലെങ്കിൽ ഒരു കാലിന്റെ ബലക്കുറവുകാരണം  തെന്നിവീഴും.    ഈ ഒറ്റമുറിയിൽ ഗുരുപ്രസാദിന് നിന്നുതിരിയാൻ സ്ഥലമില്ല. അമ്മ ശാരദയുടെ മറാട്ടിയിലുള്ള ചോദ്യങ്ങൾക്ക് മുറിച്ച് മുറിച്ച് ഉത്തരം പറയും ഗുരുപ്രസാദ്. സന്തോഷം വരുമ്പോൾ കൈകൊട്ടിച്ചിരിക്കും.     റോഡുള്ള സ്ഥലത്തേക്ക് വീടുകിട്ടിയിരുന്നെങ്കിൽ സ്പെഷ്യൽ സ്‌കൂളിലെ പ്രൈമറി തലത്തിൽ പഠിക്കുന്ന മകന് പോക്കുവരവെങ്കിലും സുഖമായിരിക്കുമെന്ന് അമ്മ കരുതുന്നു. കഴിഞ്ഞദിവസം ഗുരുപ്രസാദിനെ ഇലക്്ട്രിക് പോസ്റ്റിലൂടെ നടത്തിക്കുമ്പോൾ താഴെ തോട്ടിലേക്ക് വീണു തലയിടിച്ചു.  അവസാന ക്യാമ്പിൽ ഗുരുപ്രസാദ് പങ്കെടുത്തിട്ടും ലിസ്റ്റിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയില്ല. കൂലിപ്പണിയെടുത്ത് അന്നന്നത്തെ അന്നം തേടുന്ന ശാരദയ്ക്ക് മകനെ ചികിത്സിക്കാനോ നന്നായി പഠിപ്പിക്കാനോ കഴിയുന്നില്ല. വീട്ടിലെ പണികളിൽ അമ്മയെ സഹായിക്കും. പക്ഷെ, മകനെ ഒറ്റയ്ക്കാക്കി ഒരിടത്തും പോകാൻ പറ്റില്ല ശാരദയ്ക്ക്.''എനിക്കുശേഷം അവനെ ആര് നോക്കുമെന്ന ഭയമാണെനിക്ക്''-42 കാരിയായ ശാരദ പറയുന്നു.