സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയുടെ അനിഷേധ്യ നേതാവാകേണ്ടിയിരുന്ന നേതാജി, ആ മരണത്തിന് പിന്നില്‍ എന്ത്?

സമാധാനപരമായ സമരങ്ങളിലൂടെ പോരാടിയിരുന്ന ജനങ്ങള്‍ക്ക് മുന്നില്‍ സായുധവിപ്ലവത്തിന്റെ ചോരത്തിളപ്പുമായി ഒരു പുതിയ നേതാവ് അവതരിക്കുന്നു. അയാളുടെ പിന്നില്‍ അനേകായിരം ജനങ്ങളും അണിചേര്‍ന്നു. സായുധ പോരാട്ടങ്ങളിലൂടെ ബ്രിട്ടീഷുകാരെ വിറപ്പിച്ച് അയാളും സംഘവും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലേക്ക് അടുത്തു. ജീവിച്ചിരുന്നെങ്കില്‍ ഒരുപക്ഷേ സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും പരമോന്നത സ്ഥാനം വഹിക്കേണ്ടിയിരുന്ന ആ നേതാവ് പൊടുന്നനെ അപ്രത്യക്ഷമാവുന്നു. ഒരു വിമാനാപകടത്തില്‍ കൊല്ലപ്പെട്ടു എന്നാണ് അഭ്യൂഹം.

'എനിക്ക് രക്തം തരൂ, ഞാന്‍ നിങ്ങള്‍ക്ക് സ്വാതന്ത്ര്യം തരാം' ഇതിലുണ്ട് സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസ് എന്ന വ്യക്തിയുടെ നിശ്ചയദാര്‍ഢ്യവും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള ത്വരയും. ഇന്ത്യക്ക് ആരായിരുന്നു ബോസ്? ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തില്‍ ഏറ്റവും വലിയ പങ്കുവഹിച്ച വ്യക്തി. സ്വാതന്ത്ര്യം എന്ന വികാരം ഓരോ ഇന്ത്യാക്കാരനിലും ഉയിര്‍ത്തെഴുന്നേല്‍പ്പിച്ച വ്യക്തി. ജീവിച്ചിരുന്നെങ്കില്‍ സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും സമോന്നത സ്ഥാനത്ത് ഇരിക്കേണ്ടിയിരുന്ന വ്യക്തി. നേതാജി സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസ്. സായുധ വിപ്ലവത്തിലൂടെ മാത്രമേ ഭാരതത്തിന് സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭ്യമാകൂ എന്ന് വിശ്വസിച്ച, ബ്രിട്ടീഷുകാരുമായി സന്ധികള്‍ക്ക് വഴങ്ങിയ ഗാന്ധിജിയുമായി നിരന്തരം കലഹിച്ചിരുന്ന, ഇന്ത്യയ്ക്കുവേണ്ടി പോരാടാന്‍ ഹിറ്റ്ലര്‍ അടക്കമുള്ള, ലോകം കണ്ട ഏറ്റവും വലിയ ഏകാധിപതികളെ വരെ കൂട്ടുപിടിച്ച നേതാജി.

സംഭവബഹുലമായിരുന്നു നേതാജിയുടെ ജീവിതം. അതിനേക്കാള്‍ നിഗൂഢതകളും കെട്ടുകഥകളും കൊണ്ട് സമ്പന്നമാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണവും അതിനോടനുബന്ധിച്ചുള്ള കഥകളും. നേതാജിയുടെ മരണം കൊലപാതകമായിരുന്നു എന്നും, അതല്ല, തന്റെ ജീവന്‍ രക്ഷിക്കാനായി അദ്ദേഹം കൂട്ടുകാര്‍ക്കൊപ്പം നടത്തിയ ഒരു നാടകമായിരുന്നു ആ അപകടമെന്നും പറയപ്പെടുന്നു. നേതാജി ഒരു സന്യാസിയുടെ വേഷത്തില്‍ ഇന്ത്യയില്‍ തന്നെ ഒളിച്ചുകഴിഞ്ഞിരുന്നുവെന്ന കഥകളും അതിന് തെളിവുമായി കോണ്‍സ്പിറസി തിയറിസ്റ്റുകളും ഇന്നും സജീവമാണ്.

അദ്ദേഹത്തിന്റെ 126-ാം ജന്മദിനാഘോഷം നടക്കുന്ന ഈ വേളയില്‍ നേതാജി സുഭാഷ് ചന്ദ്ര ബോസിനെക്കുറിച്ചും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സമസ്യകളെക്കുറിച്ചുമാണ് ആര്‍ക്കറിയാം എന്ന കോളത്തിൽ ചര്‍ച്ച ചെയ്യുന്നത്.

ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയിലെ ബംഗാള്‍ പ്രവിശ്യയില്‍ ഉള്‍പ്പെട്ട കട്ടക്ക് എന്ന സ്ഥലത്ത്, അതായത് ഇന്നത്തെ ഒഡീഷയില്‍ 1897 ജനുവരി 23-നാണ് സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസ് ജനിച്ചത്. ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാരിന്റെ കീഴില്‍ അഭിഭാഷകനായ ജാനകിനാഥ് ബോസിന്റെയും പ്രഭാവതി ബോസിന്റെയും 14 മക്കളില്‍ ഒമ്പതാമനായിട്ടായിരുന്നു സുഭാഷിന്റെ ജനനം. കല്‍ക്കട്ടയിലെ ഒരു കുഗ്രാമത്തില്‍ നിന്നും ആരുടെയും സഹായമില്ലാതെ പഠിച്ച് ഉദ്യോഗം നേടിയ ജാനകിനാഥിന് തന്റെ ജോലിയോടും ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാരിനോട് വല്ലാത്ത കൂറുണ്ടായിരുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിന്‍ കീഴില്‍ നല്ല ജോലി നേടി നന്നായി ജീവിക്കണമെങ്കില്‍ തന്റെ മക്കള്‍ക്ക് ഇംഗ്ലീഷ് പരിജ്ഞാനം അത്യാവശ്യമാണെന്ന് ആ പിതാവ് വിശ്വസിച്ചിരുന്നു. അതിനായി അയാള്‍ മക്കളെ പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റ് യൂറോപ്യന്‍ സ്‌കൂളില്‍ വിട്ട് പഠിപ്പിച്ചു. മൂത്ത സഹോദരന്മാരുടെ പാത പിന്തുടര്‍ന്ന് പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റ് സ്‌കൂളില്‍ പഠനം ആരംഭിച്ചുവെങ്കിലും ബോസ് അസ്വസ്ഥനായിരുന്നു.

വീട്ടിലും സ്‌കൂളിലും നിലനിന്നിരുന്ന വൈരുദ്ധ്യങ്ങളായിരുന്നു ഇതിന് കാരണം. പഠനത്തിനും സംസാരത്തിനും ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷ മാത്രം ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന പ്രൊട്ടസ്റ്റന്റ് സ്‌കൂളില്‍ ലാറ്റിനും ബൈബിളും ബ്രിട്ടന്റെ ചരിത്രവും ഭൂമിശാസ്ത്രവും മാത്രമായിരുന്നു പഠിപ്പിച്ചിരുന്നത്. ഇന്ത്യന്‍ ഭാഷകളോ ചരിത്രമോ സാഹിത്യമോ അവിടെ പഠനവിഷയമായിരുന്നില്ല. നേരെ മറിച്ച് വീട്ടിലാകട്ടെ ദേവീ ഭക്തയായ ബോസിന്റെ അമ്മ ബംഗാളി മാത്രമായിരുന്നു സംസാരിച്ചിരുന്നത്. എല്ലായിപ്പോഴും ദുര്‍ഗ്ഗാ സ്തുതികള്‍ പാടിക്കൊണ്ടിരുന്ന അവര്‍ മഹാഭാരതത്തിലെയും രാമായണത്തിലെയും കഥകളാണ് ബോസിന് പറഞ്ഞുകൊടുത്തിരുന്നത്.

അമ്മയില്‍ നിന്നാണ് സ്വന്തം നാടിനോടുള്ള സ്നേഹവും മറ്റുള്ളവരെ സഹായിക്കാനുള്ള മനസും ബോസിന് ലഭിച്ചത്. ജോലിത്തിരക്കിനിടയില്‍ വര്‍ഷത്തില്‍ ഒരിക്കല്‍ പൂജാ അവധിക്ക് മാത്രം വീട്ടില്‍ വന്നിരുന്ന അച്ഛന്‍ ബോസിനെ ഒരുതരത്തിലും സ്വാധീനിച്ചിരുന്നില്ല. പന്ത്രണ്ടാം വയസില്‍ ഘട്ടക്കിലെ റാവന്‍ഷോ കോളേജിയറ്റ് സ്‌കൂളില്‍ ചേര്‍ന്ന ബോസ് അവിടെ നിന്നും സംസ്‌കൃത പഠനവും ഉപനിഷത്തുകളുടെയും വേദങ്ങളുടെയും വായനയും ആരംഭിച്ചു. ഇംഗ്ലീഷ് സാഹിത്യത്തെ ഏറെ ഇഷ്ടപ്പെട്ടിരുന്ന അച്ഛന്റെ മകന് പക്ഷേ ബംഗാളി സാഹിത്യത്തോടായിരുന്നു പ്രിയം. രാമകൃഷ്ണ പരമഹംസന്റെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശിഷ്യനായ വിവേകാനന്ദന്റെയും ദര്‍ശനങ്ങളിലും കാഴ്ചപ്പാടുകളിലും ആകൃഷ്ടനായിരുന്ന ബോസ് ഈ വിഷയങ്ങളെപ്പറ്റിയായിരുന്നു അമ്മയ്ക്ക് അയച്ചിരുന്ന കത്തുകളില്‍ പ്രധാനമായും പറഞ്ഞിരുന്നത്. ബങ്കിംചന്ദ്ര ചാറ്റര്‍ജിയുടെ 'ആനന്ദ മഠം' ആയിരുന്നു ബോസിന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട പുസ്തകം.

കല്‍ക്കട്ടാ പ്രവിശ്യയിലെ മെട്രിക്കുലേഷന്‍ പരീക്ഷയില്‍ രണ്ടാംസ്ഥാനം നേടി പാസായ ബോസ് കല്‍ക്കട്ടയിലെ തന്നെ പ്രശസ്തമായ പ്രസിഡന്‍സി കോളേജില്‍ ഉപരിപഠനത്തിനായി ചേര്‍ന്നു. ഫിലോസഫിയായിരുന്നു വിഷയം. എന്നാല്‍ ഇവിടെയും സ്വസ്ഥമായി തുടരാന്‍ ബോസിനായില്ല. ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തെയും സംസ്‌കാരത്തെയും പറ്റി മോശമായി സംസാരിച്ചതിനെ തുടര്‍ന്ന് കോളേജിലെ ചരിത്രാധ്യാപകന്‍ പ്രൊഫസര്‍ ഔട്ടനും വിദ്യാര്‍ഥികളും തമ്മില്‍ വാഗ്വാദമുണ്ടായി. ക്ഷുഭിതനായ പ്രൊഫസര്‍ വിദ്യാര്‍ഥികളെ പിടിച്ചുതള്ളുകയും സഭ്യമല്ലാത്ത ഭാഷയില്‍ സംസാരിക്കുകയും ചെയ്തു. ഇതിന് പകരമായി വിദ്യാര്‍ഥികള്‍ സംഘം ചേര്‍ന്ന് പ്രൊഫസര്‍ ഔട്ടനെ ഭേദ്യം ചെയ്തു. തന്നെ ആക്രമിച്ചവരെ കണ്ടാല്‍ അറിയില്ല എന്ന് പ്രൊഫസര്‍ പറഞ്ഞുവെങ്കിലും ഓടിയവരുടെ കൂട്ടത്തില്‍ ബോസിനെ കണ്ടതായി കോളേജിലെ ഒരു ജോലിക്കാരന്‍ പറഞ്ഞതോടെ ബോസിനെ കോളേജില്‍ നിന്നും പുറത്താക്കാന്‍ തീരുമാനമായി. വിദ്യാര്‍ഥികളെ സംഘം ചേര്‍ത്തതിനും ആക്രമണം ആസൂത്രണം ചെയ്തതിനും പിന്നില്‍ ബോസാണ് എന്ന് കുട്ടികള്‍ക്കിടയില്‍ തന്നെ സംസാരമുണ്ടായിരുന്നു. അങ്ങനെ 1916-ല്‍ കോളേജില്‍ നിന്ന് മാത്രമല്ല കല്‍ക്കത്താ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയില്‍ നിന്നുതന്നെ ബോസ് പുറത്താക്കപ്പെട്ടു. എന്നാല്‍ താന്‍ സംഭവത്തിന്റെ ദൃക്‌സാക്ഷി മാത്രമായിരുന്നു എന്ന് പിന്നീട് ബോസ് തന്റെ ആത്മകഥയില്‍ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.

വാര്‍ത്തകള്‍ക്കപ്പുറം അറിയാം വായിക്കാം വാട്‌സാപ്പ് ഗ്രൂപ്പില്‍ ജോയിന്‍ ചെയ്യൂ

ബോസിന്റെ കുടുംബത്തിനെ മാത്രമല്ല, കൽക്കട്ടയെ മുഴുവന്‍ ഈ സംഭവം പിടിച്ചുകുലുക്കി. പിന്നീട് അച്ഛന്റെ സ്വാധീനങ്ങള്‍ ഉപയോഗിച്ച് കല്‍ക്കത്താ യൂണിവേഴ്സിറ്റി വൈസ് ചാന്‍സലര്‍ അശുതോഷ് മുഖര്‍ജി മുഖേനയാണ് ബോസ് സ്‌കോട്ടിഷ് ചര്‍ച്ച് കോളേജില്‍ ചേര്‍ന്നത്. 1919-ല്‍ ഇവിടെ നിന്നും ഫിലോസഫിയില്‍ ഫസ്റ്റ് ക്ലാസോടെയാണ് ബോസ് ഡിഗ്രി പൂര്‍ത്തിയാക്കിയത്. ഇതിനുപിന്നാലെ പിതാവ് ബോസിനെ ഇംഗ്ലണ്ടിലെ കേംബ്രിഡ്ജ് സര്‍വകലാശാലയില്‍ ഉപരിപഠനത്തിനായി അയച്ചു. മകന്‍ ഇന്ത്യന്‍ സിവില്‍ സര്‍വീസ് (ഐ.സി.എസ്.) പരീക്ഷയില്‍ വിജയിച്ച് മികച്ച ഉദ്യോഗം നേടണം എന്ന ആ അച്ഛന്റെ ആഗ്രഹം നാലാം റാങ്ക് നേടി പാസ്സായി ബോസ് സാധിച്ചുകൊടുത്തു. 1920-ല്‍ ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാരിന്റെ കീഴില്‍ ഉദ്യോഗത്തിന് കയറുമ്പോള്‍ പക്ഷേ ബോസിന്റെ ഉള്ളില്‍ വലിയ യുദ്ധം നടക്കുകയായിരുന്നു. നല്ല ഉദ്യോഗവും സുഖസൗകര്യങ്ങളുമായി ബ്രിട്ടണില്‍ തുടരണോ അതോ നാട്ടിലേക്ക് തിരിച്ചുപോയി സ്വാതന്ത്യത്തിനായി പോരാടുന്ന ജനങ്ങള്‍ക്കൊപ്പം നിന്ന് പ്രവര്‍ത്തിക്കണോ എന്ന സമസ്യ ബോസിനെ വല്ലാത്ത പിരിമുറുക്കത്തിലാക്കി.

ഇന്ത്യയില്‍ ഗാന്ധിജിയുടെ നേതൃത്വത്തില്‍ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരം കൊടുമ്പിരി കൊള്ളുന്ന സമയമായിരുന്നു അത്. 1919 ഏപ്രില്‍ 13-ന് നടന്ന ജാലിയന്‍വാലാബാഗിലെ കൂട്ടക്കൊലയുടെ വാര്‍ത്ത ബോസിന്റെ മനസിനെ ഏറെ വേദനിപ്പിച്ചിരുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാരിനെ സേവിക്കുന്ന ജോലി ഇനിയും തുടരുന്നതില്‍ അര്‍ഥമില്ല എന്ന ഉത്തമബോധം മനസില്‍ ഉറച്ചതോടെ 1921-ല്‍ ജോലി ഉപേക്ഷിച്ച് ബോസ് നാട്ടില്‍ തിരിച്ചെത്തി. ഗാന്ധിജിയെ കണ്ട് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമരരീതികളെ പറ്റിയും ഭാവി പോരാട്ടങ്ങളെ പറ്റിയും ചര്‍ച്ച ചെയ്യുകയാണ് ബോസ് ആദ്യം ചെയ്തത്. എന്നാല്‍ ഗാന്ധിജിയെ നേരില്‍ കണ്ട് സംസാരിച്ച ബോസ് നിരാശനായിരുന്നു. ഗാന്ധിജിയുടെ പല ആശയങ്ങളും ബോസിനെ തൃപ്തിപ്പെടുത്താന്‍ പോന്നവയായിരുന്നില്ല. അസ്വാരസ്യങ്ങള്‍ അവിടെ തുടങ്ങിയെങ്കിലും ഗാന്ധിജിക്കും കോണ്‍ഗ്രസ് പാര്‍ട്ടിക്കുമൊപ്പം മുന്നോട്ട് നീങ്ങാന്‍ തന്നെയായിരുന്നു ബോസിന്റെ തീരുമാനം.

ഗാന്ധിജിയുടെ പല നയങ്ങളോടും എതിര്‍പ്പ് പ്രകടിപ്പിച്ചിരുന്ന ബോസ് സായുധ വിപ്ലവത്തിലൂടെ മാത്രമേ ഇന്ത്യക്ക് സ്വാതന്ത്ര്യം നേടാനാകൂ എന്ന് ഉറച്ചു വിശ്വസിച്ചു. സമാധാനപരമായ സമരങ്ങളിലൂടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലേക്ക് എത്താനാകും എന്നായിരുന്നു ഗാന്ധിജിയുടെ വാദം എന്നാല്‍ സ്വാതന്ത്ര്യം നേടുന്നതിന് വേണ്ടി ഏത് മാര്‍ഗവും സ്വീകരിക്കാം എന്നതായിരുന്നു ബോസിന്റെ നയം. എന്തായാലും ഗാന്ധിജിയുടെ നിര്‍ദ്ദേശപ്രകാരം ബംഗാളിലെ കോണ്‍ഗ്രസ് പ്രവര്‍ത്തകനായ ചിത്തരഞ്ജന്‍ ദാസിന് കീഴില്‍ ബോസ് പ്രവര്‍ത്തനം ആരംഭിച്ചു. ഈ കാലഘട്ടത്തിലാണ് അദ്ദേഹം 'സ്വരാജ്' പത്രം തുടങ്ങിയത്. ചിത്തരഞ്ജന്‍ ദാസിനെയാണ് ബോസ് പിന്നീട് തന്റെ രാഷ്ട്രീയ ഗുരുവായി സ്വീകരിച്ചത്.

1923-ല്‍ ബോസ് ഓള്‍ ഇന്ത്യാ യൂത്ത് കോണ്‍ഗ്രസ് പ്രസിഡന്റായും ബംഗാള്‍ സ്റ്റേറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസിന്റെ സെക്രട്ടറിയായും തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ചിത്തരഞ്ജന്‍ ദാസ് ആരംഭിച്ച 'ഫോര്‍വേഡ്' എന്ന പത്രത്തിന്റെ എഡിറ്ററായും ബോസ് ആ സമയത്ത് ചുമതലയേറ്റു. ദാസിന്റെ നിര്‍ദ്ദേശപ്രകാരം കല്‍ക്കട്ടാ മുനിസിപ്പല്‍ കോര്‍പറേഷന്റെ പ്രസിഡന്റായും പിന്നീട് 1924-ല്‍ കല്‍ക്കട്ടയുടെ മേയറായും ബോസ് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ഈ സമയത്താണ് കല്‍ക്കട്ടയില്‍ പ്രതിഷേധ പ്രകടനത്തില്‍ പങ്കെടുത്തുകൊണ്ടിരുന്ന ബോസിനെ മഗ്ഫൂദ് അഹ്‌മദ് അജാസിക്കും മറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസ് നേതാക്കള്‍ക്കുമൊപ്പം പോലീസ് അറസ്റ്റ് ചെയ്ത് ജയിലില്‍ അടച്ചത്. ഇതിനുശേഷം സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിനിടെ 11 തവണയാണ് ബോസ് ജയില്‍വാസം അനുഷ്ഠിച്ചത്. ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാരിന് എതിരായ വിപ്ലവപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടത്തുന്നതായി ആരോപിച്ച് 1925-ല്‍ വീണ്ടും അറസ്റ്റ് ചെയ്യപ്പെട്ട ബോസ് മ്യാന്‍മറിലെ ജയിലില്‍ അടയ്ക്കപ്പെട്ടു.

ചിത്തരഞ്ജന്‍ ദാസിന്റെ മരണത്തോടെ കുത്തഴിഞ്ഞ അവസ്ഥയിലെത്തിയ ബംഗാള്‍ കോണ്‍ഗ്രസ് ഓഫീസിലേക്കാണ് ബോസ് 1927-ല്‍ ജയില്‍ മോചിതനായി എത്തിയത്. തിരിച്ചെത്തി പാര്‍ട്ടിയുടെ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങള്‍ ഏറ്റെടുത്ത ബോസ് ബംഗാള്‍ കോണ്‍ഗ്രസിന്റെ പ്രസിഡന്റായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ഇതിനുപിന്നാലെ നടന്ന ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ കോണ്‍ഗ്രസിന്റെ ജനറല്‍ സെക്രട്ടറി സ്ഥാനത്തേക്ക് ബോസും ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്റുവും തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ഇതോടെ കോണ്‍ഗ്രസ് പാര്‍ട്ടി രണ്ടുചേരിയിലായി തിരിഞ്ഞു. സമാധാനപരമായ സമരത്തെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നവര്‍ ഗാന്ധിജിയുടെ പിന്നിലും വിപ്ലവാത്മകമായ സമരരീതിയെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നവര്‍ ബോസിന്റെയും നെഹ്റുവിന്റെയും പിന്നിലും അണിനിരന്നു.

1930-ന്റെ പകുതിയോടെ യൂറോപ്പിലെത്തിയ ബോസ് അവിടെയുള്ള ഇന്ത്യന്‍ വിദ്യാര്‍ഥികളേയും മുസ്സോളിനി അടക്കമുള്ള യൂറോപ്യന്‍ നേതാക്കളേയും നേരിട്ട് കണ്ട് ഇന്ത്യയ്ക്ക് സ്വാതന്ത്യം ലഭിക്കുന്നതിന് വേണ്ട സഹായം ലഭ്യമാക്കണം എന്ന് അഭ്യര്‍ഥിച്ചു. ഈ കാലയളവിലാണ്, 1920 - 1934 വരെയുള്ള ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്യസമരത്തെക്കുറിച്ച് വ്യക്തമാക്കുന്ന 'ദി ഇന്ത്യന്‍ സ്ട്രഗിള്‍' എന്ന പുസ്തകം ബോസ് എഴുതിത്തുടങ്ങിയത്. 1935-ല്‍ ലണ്ടനില്‍ പുറത്തിറങ്ങിയെങ്കിലും ബ്രിട്ടീഷ് ഗവണ്‍മെന്റ് ഈ പുസ്തകം ബാന്‍ ചെയ്യുകയാണ് ഉണ്ടായത്. വിയന്ന ആസ്ഥാനമാക്കി ഓട്ടോ ഫാറ്റിസ് എന്ന വ്യക്തി നടത്തിവന്ന ഇന്ത്യന്‍ സെന്‍ട്രല്‍ യൂറോപ്യന്‍ സൊസൈറ്റിയാണ് യൂറോപ്പില്‍ ബോസിന് വേണ്ട സഹായങ്ങള്‍ ചെയ്തു നല്‍കിയിരുന്നത്.

ബ്രിട്ടീഷുകാരോട് ഡൊമിനിയന്‍ സ്റ്റാറ്റസിനുവേണ്ടി ആവശ്യപ്പെടാം എന്ന ഗാന്ധിജിയുടെ വാദത്തെ എതിര്‍ത്ത് ഇന്ത്യക്ക് വേണ്ടത് പൂര്‍ണ്ണസ്വാതന്ത്ര്യമാണ് എന്ന ആശയം പങ്കുവെച്ചതോടെ ബോസും ഗാന്ധിജിയും പ്രത്യക്ഷത്തില്‍ രണ്ടുപക്ഷത്തായി. ബോസിന് സ്വന്തം ക്യാബിനറ്റ് നിര്‍മ്മിച്ച് പുറത്തുപോകാം എന്ന ഗാന്ധിജിയുടെ വാക്കുകള്‍ നെഹ്‌റുവും ബോസും തമ്മിലുള്ള സൗഹൃദത്തിനും വിള്ളല്‍ വീഴ്ത്തി. 1939-ല്‍ നടന്ന പ്രസിഡന്റ് തിരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ ഗാന്ധിജിയുടെ സ്ഥാനാര്‍ത്ഥി പട്ടാഭി സീതാരാമയ്യയെ തോല്‍പ്പിച്ച് ബോസ് കനത്ത വിജയം നേടി. യു. മുത്തുരാമലിംഗം തേവരുടെ കൃത്യമായ ഇടപെടലില്‍ ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ കോണ്‍ഗ്രസ് പ്രവര്‍ത്തകരുടെ വോട്ടുകള്‍ മുഴുവന്‍ ബോസിന് ലഭിച്ചതായിരുന്നു ആ വിജയം സാധ്യമാക്കിയത്. എന്നാല്‍ ഗാന്ധി അനുകൂലികളുമായി ഒത്തുപോകാന്‍ കഴിയാതെ വന്നതോടെ ബോസ് കോണ്‍ഗ്രസ് പാര്‍ട്ടിയില്‍ നിന്നും രാജിവെച്ചു. പിന്നീട് 'ഓള്‍ ഇന്ത്യാ ഫോര്‍വേഡ് ബ്ലോക്ക്' എന്ന പേരില്‍ സ്വന്തം പാര്‍ട്ടി സ്ഥാപിച്ചു.

രണ്ടാം ലോക മഹായുദ്ധത്തിന്റെ സമയത്ത് കോണ്‍ഗ്രസുമായി കൂടിയാലോചിക്കാതെ ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാര്‍ ഇന്ത്യയേയും യുദ്ധത്തില്‍ പങ്കാളികളാക്കി. രാജ്യത്തുടനീളം നിസ്സഹകരണ സമരങ്ങള്‍ സംഘടിപ്പിച്ചാണ് ബോസ് ഇതിനെതിരേ പ്രതികരിച്ചത്. സമരത്തിന്റെ ഭാഗമായി ബോസ് വീണ്ടും ജയിലില്‍ അടയ്ക്കപ്പെട്ടു. പക്ഷേ ബോസ് ജയിലില്‍ നിരാഹാര സത്യാഗ്രഹം ആരംഭിച്ചതോടെ അദ്ദേഹത്തെ മോചിപ്പിക്കാനും കല്‍ക്കത്തയിലെ വസതിയില്‍ വീട്ടുതടങ്കലില്‍ പാര്‍പ്പിക്കാനും തീരുമാനമായി. 1941 ജനുവരി 17-ന് ബോസ് ഇവിടെ നിന്നും അനന്തരവന്‍ ശിശിര്‍ കുമാര്‍ ബോസിന്റെ സഹായത്തോടെ ജര്‍മ്മനിയിലേക്ക് രക്ഷപ്പെട്ടു. താടി വളര്‍ത്തി വേഷപ്രച്ഛന്നനായാണ് ബോസ് ബ്രിട്ടീഷ് സേനയുടെ കണ്ണില്‍ പെടാതെ അതിര്‍ത്തികള്‍ കടന്നത്. അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലൂടെ റഷ്യയിലേക്കും അവിടെ നിന്നും വ്യാജ ഇറ്റാലിയന്‍ പാസ്‌പോര്‍ട്ടുമായി മോസ്‌കോയിലേക്കും കടന്ന ബോസ് അവിടെ നിന്നും റോമിലേക്കാണ് പോയത്. റോമില്‍ നിന്നാണ് ബോസ് അന്നത്തെ 'നാസി' ജര്‍മ്മനിയിലേക്ക് കടന്നത്.

ബ്രിട്ടീഷുകാരുമായി ചിരവൈരികളായ ജര്‍മ്മനി ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരങ്ങള്‍ക്ക് പിന്തുണ നല്‍കുമെന്ന് ബോസ് ഉറച്ചുവിശ്വസിച്ചു. ജര്‍മ്മനിയിലെ ബെര്‍ലിന്‍ ആസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ബോസ് തന്റെ പുതിയ പദ്ധതികള്‍ പ്രാവര്‍ത്തികമാക്കിയത്. സ്‌പെഷ്യല്‍ ബ്യൂറോ ഫോര്‍ ഇന്ത്യ എന്ന സംഘടനയ്ക്ക് കീഴില്‍ ബോസ് ആസാദ് ഹിന്ദ് റേഡിയോ ആരംഭിച്ചു. ഇതുകൂടാതെ ഫ്രീ ഇന്ത്യാ സെന്റര്‍ എന്ന സംഘടന സ്ഥാപിക്കുകയും അതിനുകീഴില്‍ ഇന്ത്യന്‍ ലീജിയണ്‍ എന്ന പേരില്‍ രണ്ടാം ലോക മഹായുദ്ധത്തിന്റെ ഭാഗമായി യുദ്ധത്തടവുകാരായ ഇന്ത്യക്കാരെയും ഉള്‍പ്പെടുത്തി 4500-ഓളം പട്ടാളക്കാരുടെ പട ഒരുക്കുകയും ചെയ്തു. സായുധ വിപ്ലവത്തിലൂടെ തന്നെ ഇന്ത്യയുടെ മോചനത്തിനായി സഹായിക്കാമെന്ന് ജര്‍മ്മനി ഉറപ്പുനല്‍കിയതോടെ ഇന്ത്യയുടെ ഔദ്യോഗിക നേതാവായി ബോസ് അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു.

ഇവിടെ വെച്ചാണ് എമിലി ഷെന്‍കിള്‍ എന്ന ജര്‍മ്മന്‍ യുവതിയുമായി ബോസ് അടുപ്പത്തിലാവുന്നതും ഒരുമിച്ച് ജീവിക്കാന്‍ തുടങ്ങുന്നതും. എന്നാല്‍ അവരുടെ അടുപ്പത്തെക്കുറിച്ച് ബോസിന്റെ അനുയായികള്‍ക്ക് വലിയ ആശങ്ക ഉണ്ടായിരുന്നതായാണ് ചരിത്രകാരന്മാര്‍ പറയുന്നത്. യുദ്ധത്തിന്റെ കെടുതികളില്‍ നിന്നും രക്ഷ നേടുന്നതിനായി എമിലി ബോസുമായുള്ള ബന്ധം ഉപയോഗിച്ചു എന്നാതായിരുന്നു പ്രധാന ആരോപണം. 1942-ല്‍ ബോസിനും എമിലിക്കും ഒരു പെണ്‍കുഞ്ഞ് പിറന്നു. എന്നാല്‍ അതിനടുത്ത വര്‍ഷം തന്നെ ബോസ് ഭാര്യയേയും മകള്‍ അനിതയേയും ജര്‍മ്മനിയില്‍ നിര്‍ത്തി ജപ്പാന്‍കാര്‍ക്ക് കീഴിലായിരുന്ന തെക്കു കിഴക്കൻ ഏഷ്യയിലേക്ക് ഒരു മുങ്ങിക്കപ്പലില്‍ പലായനം ചെയ്തു.

ജപ്പാന്റെ ഇന്റലിജന്‍സ് യൂണിറ്റിന്റെ തലവനായിരുന്ന ഐവൈചി ഫ്യുജിവാരയുടെ തലയില്‍ ഉദിച്ച ആശയമായിരുന്നു 'ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ ആര്‍മി' എന്ന പേരില്‍ ഇന്ത്യയ്ക്കായി ഒരു സായുധ സേന. ആവശ്യമെങ്കില്‍ ജപ്പാന്‍ സേനയ്ക്കൊപ്പം പോര്‍മുഖത്തേക്കിറങ്ങാന്‍ പാകത്തിന് ഒരു സൈന്യത്തെക്കൂടി ഉണ്ടാക്കുക എന്നതായിരുന്നു ഫ്യുജിവാരയുടെ ഐഡിയ. അങ്ങനെ 1942-ല്‍ ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ ആര്‍മി രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടുവെങ്കിലും അധികം വൈകാതെ പിരിച്ചുവിടപ്പെട്ടു. 1943-ല്‍ ഒടുവില്‍ സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസിന്റെ വരവോടെയാണ് ഒരു സ്വതന്ത്ര ആര്‍മി എന്ന നിലയിലേക്ക് ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ ആര്‍മി പുനഃസംഘടിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്.

സൗത്ത്-ഈസ്റ്റ് ഏഷ്യയിലെ ഇന്ത്യക്കാരില്‍ നിന്നും വലിയ തോതിലുള്ള പിന്തുണയാണ് ബോസിനും ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ ആര്‍മിക്കും ലഭിച്ചത്. മറ്റു സംഘടനകളില്‍ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി ഐ.എന്‍.എ.യ്ക്ക് സ്വന്തമായി ഒരു വനിതാ സംഘടനയും ഉണ്ടായിരുന്നു. മലയാളി കൂടിയായ ക്യാപ്റ്റന്‍ ലക്ഷ്മി സ്വാമിനാഥന്റെ നേതൃത്വത്തിലാണ് ഝാന്‍സി റാണിയുടെ പേരിട്ടിരുന്ന ഈ വനിതാ പട്ടാളക്കാരുടെ സംഘം നിലനിന്നിരുന്നത്. ഏഷ്യയില്‍ തന്നെ ആദ്യത്തെ വനിതാ പട്ടാളസംഘമായിരുന്നു ഇത്. 1944-ല്‍ സിംഗപ്പൂരില്‍ നിന്നും സംപ്രേഷണം നടത്തിയിരുന്ന ആസാദ് ഹിന്ദ് റേഡിയോയിലൂടെ നടത്തിയ പ്രഭാഷണത്തില്‍ ബോസാണ് ചരിത്രത്തില്‍ ആദ്യമായി മഹാത്മാഗാന്ധിയെ ഇന്ത്യയുടെ രാഷ്ട്രപിതാവ് എന്ന് അഭിസംബോധന ചെയ്തത്.

1944-ല്‍ ബെര്‍മയില്‍ നടന്ന ഐഎന്‍എ റാലിയില്‍ ബോസ് നടത്തിയ പ്രസംഗം ഏതൊരു ഇന്ത്യാക്കാരനിലും സ്വാതന്ത്ര്യദാഹം ജനിപ്പിക്കുന്നതായിരുന്നു. 'എനിക്ക് രക്തം തരൂ, ഞാന്‍ നിങ്ങള്‍ക്ക് സ്വാതന്ത്ര്യം തരാം' എന്ന് ബോസ് പ്രസംഗിക്കുമ്പോള്‍ ഇന്ത്യന്‍ സ്വാതന്ത്ര്യ സമര ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ചങ്കൂറ്റമുള്ള നേതാവായിരുന്നു പിറന്നത്. നാടിന് സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭിക്കുമെന്ന വിശ്വാസം ജനങ്ങളില്‍ ഉയിര്‍ത്തെഴുന്നേറ്റു. ബോസിന്റെ വാക്കുകള്‍ വിശ്വസിക്കുവാനും അയാളുടെ നിര്‍ദ്ദേശങ്ങള്‍ക്കനുസരിച്ച് പോരാടാനും ജനങ്ങള്‍ തയ്യാറായി. ഒടുവില്‍ സായുധവിപ്ലവത്തിലൂടെ ബ്രിട്ടീഷുകാരെ ഓടിക്കുക എന്ന അവസാന നീക്കത്തിലേക്ക് ബോസും അനുയായികളും എത്തി, യുദ്ധം ആരംഭിച്ചു.

പക്ഷേ, യുദ്ധത്തില്‍ പ്രതീക്ഷിച്ച വിജയം നേടാന്‍ ബോസിനും കൂട്ടര്‍ക്കുമായില്ല. അന്ന് റംഗൂണ്‍ എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന ഇന്നത്തെ മ്യാന്‍മാര്‍ വഴി ഇന്ത്യയുടെ വടക്കു-കിഴക്കന്‍ സംസ്ഥാനങ്ങളിലൂടെ ഇന്ത്യയിലേക്ക് കടക്കുകയായിരുന്നു ബോസിന്റെ ലക്ഷ്യം. 1944 മാര്‍ച്ച് 18-ന് ബോസും കൂട്ടരും ഇന്ത്യന്‍ മണ്ണില്‍ കാലുകുത്തി. ബ്രിട്ടീഷ് പട്ടാളവുമായുള്ള ആദ്യ പോരാട്ടങ്ങളില്‍ വിജയിച്ച് മുന്നേറിയെങ്കിലും പതിയെ ഐഎന്‍എയുടെ അടിപതറിത്തുടങ്ങി. കൊഹിമയിലും ഇംഫാലിലും നടന്ന യുദ്ധങ്ങളില്‍ ജപ്പാന്‍ സൈന്യം പരാജയപ്പെട്ടു. കൃത്യസമയത്ത് ജപ്പാന്റെ യുദ്ധവിമാനങ്ങളുടെ സഹായം കിട്ടാതെ വന്നതോടെ ബോസിനും കൂട്ടര്‍ക്കും യുദ്ധത്തില്‍ നിന്നും പൂര്‍ണമായും പിന്മാറേണ്ടിവന്നു.

ഈ സമയം രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധവും അതിന്റെ അന്ത്യത്തിലേക്ക് അടുക്കുകയായിരുന്നു. 1945 മെയ് 7-ന് ജര്‍മ്മനി സഖ്യകക്ഷികള്‍ക്ക് കീഴടങ്ങി. ഓഗസ്റ്റ് 6-ന് ഹിരോഷിമയിലും ഓഗസ്റ്റ് 9-ന് നാഗസാക്കിയിലും അമേരിക്ക അണുബോംബ് കൂടി പ്രയോഗിച്ചതോടെ ജപ്പാന്‍ കീഴടങ്ങള്‍ പ്രഖ്യാപിച്ചു. അതോടെ രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനും അന്ത്യമായി. ഇതോടെ ഇനിയും ബോസ് സിംഗപ്പൂരില്‍ കഴിയുന്നത് അപകടമാണ് എന്ന് കരുതിയ അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുയായികള്‍ ബോസിനോട് മറ്റൊരു സുരക്ഷിത സ്ഥാനത്തേക്ക് മാറാന്‍ ആവശ്യപ്പെടുന്നു. ഇതിന്റെ ഭാഗമായി ജാപ്പനീസ് ജനറല്‍ ഐസോഡെ ബോസിനോട് എത്രയും പെട്ടെന്ന് വിയറ്റ്‌നാമിലേക്ക് രക്ഷപ്പെടാന്‍ ആവശ്യപ്പെട്ടു.

അങ്ങനെ ഓഗസ്റ്റ് 15-ന് ബോസ് സിംഗപ്പൂരില്‍ നിന്നും വിയറ്റ്‌നാമിലെ സൈഗോണിലേക്ക് കടന്നു. ഇവിടെ നിന്നും സുരക്ഷിതമായ മറ്റേതെങ്കിലും രാജ്യത്തേക്ക് രക്ഷപ്പെടാം എന്നായിരുന്നു ബോസിന്റെയും കൂട്ടരുടെയും കണക്കുകൂട്ടല്‍. എന്നാല്‍ തങ്ങളുടെ അനുമതി ഇല്ലാതെ ഒരു വിമാനവും പറക്കാന്‍ പാടില്ല എന്ന സഖ്യകക്ഷികളുടെ ഉത്തരവുമൂലം ബോസിന് രക്ഷപ്പെടാനുള്ള വിമാനം നല്‍കാന്‍ ജപ്പാന്‍ പട്ടാളത്തിനായില്ല. അതേസമയം ടോക്യോയിലേക്കുള്ള ഒരു വിമാനത്തില്‍ ബോസിന് മാത്രം യാത്ര ചെയ്യാനുള്ള പഴുതുണ്ടാക്കുകയും ചെയ്തു. തന്റെ കൂട്ടാളികളെ അവിടെ വിട്ടുപോകാന്‍ ബോസ് ഒരുക്കമായിരുന്നില്ല. ഒടുവില്‍ എല്ലാവരുടേയും നിര്‍ബന്ധത്തിന് വഴങ്ങി തന്റെ സന്തതസഹചാരിയായ ഹബീബ് റഹ്‌മാനെ മാത്രം കൂടെക്കൂട്ടി ഒരു മിറ്റ്‌സുബിഷി ഹെവി ബോംബര്‍ വിമാനത്തില്‍ ബോസ് യാത്രതിരിച്ചു.

ഓഗസ്റ്റ് 17-ന് വൈകുന്നേരം 5.20-ന് ടേക്ക് ഓഫ് ചെയ്ത ആ വിമാനം നൈറ്റ് സ്റ്റേയ്ക്കു വേണ്ടി വിയറ്റ്‌നാമിലെ തുറേങ് എന്ന സ്ഥലത്ത് ഇറക്കി. പിറ്റേന്ന്, ഓഗസ്റ്റ് 18-ന് വീണ്ടും ടേക്ക് ഓഫ് ചെയ്ത വിമാനം തായ്​വാനിലെ തായ്‌ഹോക്കുവില്‍ ഇന്ധനം നിറയ്ക്കുന്നതിനായി വീണ്ടും ഇറക്കി. ഇവിടെ നിന്നും 2.30-ഓടെ പറന്നുയര്‍ന്ന വിമാനം അതിലുണ്ടായിരുന്ന ജനറല്‍ ഷിദേയ്ക്ക് ഇറങ്ങാനായി മഞ്ചൂരിയയിലെ ഡെറേനിലേക്ക് പോയി. റഷ്യന്‍ ഭാഷ അറിയാവുന്ന ജനറല്‍ ഷിദേയുടെ സഹായത്തോടെ റഷ്യന്‍ സൈന്യവുമായി രമ്യതയിലെത്തി റഷ്യയിലേക്ക് കടക്കാം എന്ന ചിന്തയില്‍ ബോസും അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം മഞ്ചൂരിയയില്‍ ഇറങ്ങാന്‍ തീരുമാനിച്ചു.

പക്ഷേ അവിടെ നിന്നും ബോസ് പിന്നീട് യാത്ര ചെയ്തത് ആശുപത്രിയിലേക്കും അവിടെ നിന്നും ശ്മശാനത്തിലേക്കുമായിരുന്നു. തായ്‌ഹോക്കുവില്‍ നിന്നും പറന്നുയര്‍ന്ന വിമാനം നിമിഷങ്ങള്‍ക്കുള്ളില്‍ തകര്‍ന്നുവീണു. ഗുരുതരമായി പൊള്ളലേറ്റ ബോസിനെ ആശുപത്രിയില്‍ എത്തിച്ചുവെങ്കിലും രക്ഷിക്കാനായില്ല എന്നതാണ് ഔദ്യോഗിക ഭാഷ്യം. ബോസ് മരിച്ച വാര്‍ത്ത പുറത്തുവന്നതിനൊപ്പം തന്നെ വിവാദങ്ങളും ഉടലെടുത്തു. ആകാശത്തുവെച്ച് പൊട്ടിത്തെറിച്ച വിമാനത്തിന്റെ ഇടത് എഞ്ചിന്‍ വേര്‍പെട്ട് തെറിച്ചുപോയതായും താഴെ വീണ വിമാനം നെടുകെ പിളര്‍ന്നതായും റിപ്പോര്‍ട്ടുകളില്‍ പറയുന്നു. രക്ഷാപ്രവര്‍ത്തനം നടത്താന്‍ വിമാനത്താവളത്തില്‍ ഒരു ആംബുലന്‍സ് പോലും ഉണ്ടായിരുന്നില്ലെന്നും ഒരു സൈനിക ട്രക്കിലാണ് ബോസിനെ ആശുപത്രിയില്‍ എത്തിച്ചതെന്നും പറയപ്പെടുന്നു.

ജാപ്പനീസ് ഡോക്ടറായ തനിയോഷി യോഷിമിയാണ് ബോസിനെ ചികിത്സിച്ചത്. ദേഹമാസകലം തേര്‍ഡ് ഡിഗ്രി ബേര്‍ണ്‍സ് അഥവാ തൊലിക്കകത്തെ പാളികള്‍ക്ക് വരെ ഗുരുതരമായി പൊള്ളലേറ്റ അവസ്ഥയിലാണ് ബോസിനെ ആശുപത്രിയില്‍ എത്തിച്ചതെന്ന് ഡോക്ടര്‍ പറയുന്നു. നിരവധി ഇഞ്ചക്ഷനുകള്‍ നല്‍കിയിട്ടും ബ്ലഡ് ട്രാന്‍സ്മിഷന്‍ നടത്തിയിട്ടും ബോസിന്റെ ഹൃദയത്തിന്റെ മിടിപ്പ് നിയന്ത്രിക്കനോ അപകടസ്ഥിതി മെച്ചപ്പെടുത്താനോ കഴിഞ്ഞില്ല. ഒടുവില്‍ 1945 ആഗസ്ത് 18-ന് രാത്രി 9 മണിക്കും 10 മണിക്കും ഇടയില്‍ തന്റെ 48-ാം വയസില്‍ ആ വീരനായകന്‍ മരണത്തിന് കീഴടങ്ങി. ആശുപത്രിയില്‍ എത്തിക്കുമ്പോഴും ബോസിന് ബോധമുണ്ടായിരുന്നതായും അവസാന നിമിഷം വരെ അയാള്‍ കാണിച്ച മനോധൈര്യം തന്നെ അദ്ഭുതപ്പെടുത്തിയതായും ഡോ. തനിയോഷി സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു.

സിംഗപ്പൂരിലേക്കോ ടോക്കിയോയിലേക്കോ വിമാനമാര്‍ഗം മൃതദേഹം എത്തിക്കാന്‍ കഴിയാത്തതിനാല്‍ 4 ദിവസത്തിന് ശേഷം തായ്‌പേയില്‍ തന്നെ ബോസിന്റെ അന്ത്യകര്‍മ്മങ്ങള്‍ നടത്തപ്പെട്ടു. എന്നാല്‍ ഈ മരണവാര്‍ത്ത അംഗീകരിക്കാന്‍ ബോസിന്റെ അനുയായികള്‍ തയ്യാറായിരുന്നില്ല. ഈ അപകടം ബോസും കൂട്ടാളികളും ചേര്‍ന്ന് കളിച്ച നാടകമാണെന്നും അപകടത്തെ മറയാക്കി ബോസ് സുരക്ഷിത സ്ഥാനത്ത് എത്തിയിരിക്കുമെന്നും അവര്‍ വിശ്വസിച്ചു. എന്നാല്‍ മറ്റുചിലരാകട്ടെ രാഷ്ട്രീയ എതിരാളികള്‍ ബോസിനെ കെണിയൊരുക്കി കൊന്നുകളഞ്ഞതാണെന്നും വിശ്വസിച്ചു. ഉദ്വേഗജനകമാണ് ഇവിടംമുതലുള്ള ബോസിന്റെ മരണം സംബന്ധിച്ച ദുരൂഹതകളും വിവാദങ്ങളും.

തായ്ഹോക്കുവില്‍ നടന്ന ഒരു വിമാനാപകടത്തില്‍ ബോസ് കൊല്ലപ്പെട്ടതായി ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാര്‍ രേഖകളിലും ജാപ്പനീസ് അന്വേഷണ റിപ്പോര്‍ട്ടുകളിലും എഴുതപ്പെട്ടു. ഇപ്പോഴും ബോസിന്റെ മരണത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഔദ്യോഗിക രേഖകള്‍ ഈ വിമാനാപകടം തന്നെയാണ് ശരിവയ്ക്കുന്നത്. എന്നാല്‍ 1956-ല്‍ ഈ വിഷയം സംബന്ധിച്ച് ഒന്നുകൂടി പഠനം നടത്താന്‍ സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ തീരുമാനിച്ചു. അന്നത്തെ പാര്‍ലമെന്റ് സെക്രട്ടറിയായിരുന്ന ഷാനവാസ് ഖാന്‍ അധ്യക്ഷനായി 'നേതാജി എന്‍ക്വയറി കമ്മറ്റി' രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടു. നേതാജിയുടെ സഹോദരന്‍ സുരേഷ് ചന്ദ്രബോസ്, സിവില്‍ സര്‍വന്റായ എസ്.എന്‍. മൈത്ര എന്നിവര്‍ ഉള്‍പ്പെട്ടതായിരുന്നു കമ്മിറ്റി. ഷാനവാസ് കമ്മീഷനും വിമാനാപകടം സിദ്ധാന്തം തന്നെ ശരിവെച്ചുവെങ്കിലും ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്റു അടക്കമുള്ളവര്‍ക്കെതിരെ വലിയ ആരോപണങ്ങള്‍ ഉന്നയിച്ചുകൊണ്ട് സുരേഷ് ചന്ദ്രബോസ് ഈ റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ ഒപ്പുവയ്ക്കാന്‍ വിസമ്മതിച്ചു.

രാഷ്ട്രീയലാഭത്തിനുവേണ്ടി ബോസിനെ മനഃപൂര്‍വം കൊലപ്പെടുത്തിയതാണെന്നും നെഹ്റു അടക്കമുള്ളവര്‍ ബോസിന്റെ മരണത്തെ സംബന്ധിച്ച സത്യം മൂടിവയ്ക്കാന്‍ ശ്രമിച്ചുവെന്നും സുരേഷ് ചന്ദ്രബോസ് ആരോപിച്ചു. മാത്രമല്ല ബോസ് ജീവനോടെയുണ്ടെന്നും ഇന്ത്യയിലേക്ക് തിരിച്ചുവരുമെന്നും സുരേഷ് പ്രസ്താവിച്ചു. വിവാദം അവസാനിക്കാതെ വന്നതോടെ 1970-ല്‍ ജസ്റ്റിസ് ജി.ഡി. ഗോസ്ല അധ്യക്ഷനായി പുതിയൊരു കമ്മീഷന്‍ ബോസിന്റെ മരണത്തെപ്പറ്റി അന്വേഷണം ആരംഭിച്ചു. എന്നാല്‍ ഗോസ്ലാ കമ്മീഷനും ഷാനവാസ് കമ്മീഷന്റെ നിഗമനം ശരിവയ്ക്കുകയാണ് ഉണ്ടായത്. എന്നാല്‍ 1999-ല്‍ എൻ.ഡി.എ സര്‍ക്കാര്‍ രൂപീകരിച്ച ജസ്റ്റിസ് എം. മനോജ് മുഖര്‍ജിയുടെ നേതൃത്വത്തില്‍ ആരംഭിച്ച മറ്റൊരു അന്വേഷണം ജനങ്ങളുടെ പല ഊഹാപോഹങ്ങളും ശരിവയ്ക്കും വിധത്തിലാണ് അവസാനിച്ചത്. തായ്ഹോക്കുവില്‍ നടന്ന വിമാനാപകടത്തില്‍ ബോസ് കൊല്ലപ്പെട്ടിട്ടില്ല എന്ന നിഗമനത്തിലാണ് മുഖര്‍ജി കമ്മീഷന്‍ എത്തിയത്. ബോസിന്റേത് എന്ന പേരില്‍ ജപ്പാനിലെ രെങ്കോജി ക്ഷേത്രത്തില്‍ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന ശരീരാവശിഷ്ടങ്ങള്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റേതല്ല എന്നും മുഖര്‍ജി കമ്മീഷന്‍ റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ പറയുന്നു.

ഇതോടെ ബോസിന്റെ അനുയായികളും അഭ്യുദയകാംഷികളും അദ്ദേഹത്തെപ്പറ്റി പഠിക്കുന്ന വിദ്യാര്‍ത്ഥികളും സാമൂഹിക പ്രവര്‍ത്തകരും നിയമപണ്ഡിതരുമെല്ലാം ബോസുമായി ബന്ധപ്പെട്ട എല്ലാ ഔദ്യോഗിക രേഖകളും ഡീക്ലാസിഫൈ ചെയ്യണം എന്ന ആവശ്യം ശക്തമായി ഉന്നയിച്ചുതുടങ്ങി. നിരന്തരമായ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കും ചര്‍ച്ചകള്‍ക്കുമൊടുവില്‍ 2015-ല്‍ പശ്ചിമബംഗാള്‍ സര്‍ക്കാരും 2016-ല്‍ കേന്ദ്രസര്‍ക്കാരും ബോസുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഫയലുകള്‍ ഡീക്ലാസിഫൈ ചെയ്തു. എന്നാല്‍ അവയിലുള്ള വിവരങ്ങളൊന്നും മതിയായിരുന്നില്ല ബോസിന്റെ മരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട എല്ലാ സംശയങ്ങളും അകറ്റാന്‍. സര്‍ക്കാര്‍ മൂടിമറയ്ക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന എന്തൊക്കെയോ വിവരങ്ങള്‍ ഇപ്പോഴും ബോസിന്റെ മരണത്തിലുണ്ടെന്നാണ് കോണ്‍സ്പിറസി തിയറിസ്റ്റുകള്‍ പറയുന്നത്. ബോസിന്റെ മരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണ് ഒരുകൂട്ടര്‍ക്ക് സംശയമെങ്കില്‍ വിമാനാപകടത്തില്‍ ബോസ് ശരിക്കും മരണപ്പെട്ടിരുന്നോ എന്നതാണ് മറ്റൊരു കൂട്ടരുടെ സംശയം.

ബോസിനെ സുരക്ഷിതമായി റഷ്യയിലേക്ക് കടത്തുന്നതിനായി ജപ്പാന്‍ സൈന്യം ഒരുക്കിയ നാടകമായിരുന്നു ആ വിമാനാപകടമെന്നാണ് ഒരുകൂട്ടരുടെ വാദം. ഔദ്യോഗിക രേഖകളൊന്നും ലഭ്യമല്ലെങ്കിലും വിമാനാപകടം സംബന്ധിച്ച പല മൊഴികളിലും വൈരുദ്ധ്യമുണ്ടെന്നും പോസ്റ്റ്മോര്‍ട്ടം റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ പിഴവുകളുണ്ടെന്നും അവര്‍ വാദിക്കുന്നു. മറ്റു ചിലരാകട്ടെ അപകടത്തില്‍ നിന്നും അദ്ഭുതകരമായി രക്ഷപ്പെട്ട ബോസ് തന്റെ യഥാര്‍ത്ഥ വിവരങ്ങള്‍ മറച്ചുവെച്ച് ഒരു സന്യാസിയായി ജീവിതം തുടര്‍ന്നുവെന്നും 1985-ലാണ് മരിച്ചതെന്നും പറയുന്നു. ഉത്തര്‍പ്രദേശില്‍ ജീവിച്ചിരുന്ന ഈ സന്യാസിക്ക് ബോസുമായി അസാധാരണ മുഖസാദൃശ്യം ഉണ്ടായിരുന്നതായും അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൈയക്ഷരം ബോസിന്റേതുമായി ഒത്തുപോയിരുന്നതായും പറയപ്പെടുന്നു. ഈ വിഷയത്തില്‍ ഇപ്പോഴും പഠനങ്ങള്‍ നടത്തുന്നവരുണ്ട്.

എന്തായാലും തന്റെ അച്ഛന്റെ മരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സമസ്യകള്‍ക്ക് ഒരന്ത്യമുണ്ടാവണം എന്ന ആവശ്യവുമായി ഒടുവില്‍ ബോസിന്റെ മകള്‍ അനിത മുന്നോട്ടുവന്നു. ജപ്പാനിലെ രെങ്കോജി ക്ഷേത്രത്തില്‍ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന ബോസിന്റെ ശരീരാവശിഷ്ടങ്ങള്‍ ഡി.എന്‍.എ. പരിശോധനയ്ക്ക് വിധേയമാക്കണം എന്ന് അവര്‍ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്രമോദിയോട് ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. അവശിഷ്ടങ്ങള്‍ വിട്ടുതരാന്‍ തയ്യാറാണെന്ന് ജാപ്പനീസ് സര്‍ക്കാര്‍ തയ്യാറാണെന്ന് വളരെക്കാലം മുന്നേതന്നെ തന്നോട് പറഞ്ഞിട്ടുള്ളതായും അനിത പറയുന്നു. എന്നാല്‍ അനിതയുടെ ഈ ആവശ്യത്തിന് ഇപ്പോഴും അനുമതി ലഭിച്ചിട്ടില്ല എന്നത് സംഭവത്തിന്റെ ദുരൂഹതയ്ക്ക് ആക്കം കൂട്ടുന്നു. ചിതാഭസ്മം ഡി.എന്‍.എ. ടെസ്റ്റിന് വിധേയമാക്കുന്നതോടെ മരിച്ചത് ശരിക്കും സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസ് തന്നെയോ എന്നത് വ്യക്തമാകുമെന്നും ഇതോടെ തന്റെ അച്ഛന്റെ മരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ദുരൂഹതകള്‍ക്ക് ഒരന്ത്യം ഉണ്ടാവുമെന്നുമാണ് അനിതയുടെ പക്ഷം.

ചിതാഭസ്മം പരിശോധിച്ച് അത് സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസിന്റേത് തന്നെ എന്ന് തെളിയിക്കപ്പെട്ടാല്‍ നേതാജിയുടെ മരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സമസ്യകള്‍ക്ക് ഒരന്ത്യമുണ്ടാവും, എന്നാല്‍ മറിച്ചാണെങ്കിലോ? അവിടെ പുതിയ നൂറ് സമസ്യകള്‍ തുടങ്ങുകയായി..